Op deze pagina willen we een overzicht geven over de persoon van Teilhard de Chardin, een Franse paleontoloog en (katholiek) priester , lid van de Jezuïeten-orde. Hij werd geboren op 1 mei 1881 bij Clermont-Ferrand in Frankrijk en overleed in New York op 10 april 1955.
Teilhard de Chardin werd lid van de jezuïeten-orde toen hij 18 was. Omdat in 1904 de jezuïeten uit Frankrijk werden verbannen, zette Teilhard de Chardin zijn filosofische en theologische studies voort op het Engelse Kanaaleiland Jersey. Van 1905 tot 1908 doceerde hij natuur- en scheikunde aan het jezuïetencollege in Caïro. Daarna werd hij overgeplaatst naar Sussex, Engeland, waar hij zich verder bekwaamde in de geologie en de paleontologie. In 1911 werd hij in Hastings tot priester gewijd.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed Teilhard de Chardin dienst als frontbrancardier in het Franse leger. In 1922 werd hij professor in de geologie in Parijs. Hij was deelnemer aan talrijke wetenschappelijke expedities naar Azië en Afrika. In 1928 behoorde hij tot het onderzoeksteam dat in China de hominide Sinanthropus pekinensis ontdekte. Teilhard de Chardin zou met tussenpozen tot 1937 in China werken.
Vooral in de jaren na zijn dood werd Teilhard de Chardin een cultfiguur. Zijn aanhangers beschouwden hem als geniale visionair, die precies aanvoelde welke vragen er bij veel van zijn tijdgenoten leefden. Vanuit de Kerk was er echter kritiek. In 1950 publiceerde paus Pius XII de ‘anti-modernistische’ encycliek Humani Generis uit, waarin hij vele leerstellingen van Teilhard de Chardin impliciet veroordeelde. In 1962 vaardigde het Heilig Officie een monitum (waarschuwing) uit:
De Franse Jezuïet ging naar Amerika. Daar mocht hij nog wel denken maar niet meer publiceren en geen conversaties meer voeren over al wat er werkelijk toe deed. Die laatste jaren waren voor Teilhard een smartelijke periode. Op 30 juni 1962, enkele maanden voor de opening van het Tweede Vaticaans Concilie, vaardigde een dicasterie van het Vaticaans leergezag (H. Officie onder leiding van prefect Alfredo kardinaal Ottaviani) het volgende waarschuwingsbericht uit:
“Er wordt een aantal werken van pater Petrus Teilhard de Chardin verspreid, ook na de dood van de schrijver uitgegeven, welke een niet gering succes oogsten. Zonder een oordeel te vellen over zaken welke de wetenschappen betreffen, is het voldoende duidelijk, dat op het gebied van filosofie en theologie deze werken wemelen van zulke dubbelzinnigheden, ja zelfs ernstige dwalingen, dat zij in botsing komen met de katholieke leer. Daarom sporen de hoogwaardige en eerwaardige Vaders van de Hoogste Congregatie van het Heilig Officie (tegenwoordig: Congregatie voor de Geloofsleer) alle bisschoppen, de oversten van de religieuze instituten, de rectoren van de seminaries en de bestuurders van de universiteiten aan om de geesten, vooral van de jongeren, te beveiligen tegen de gevaren van de werken van pater Teilhard de Chardin en zijn volgelingen.”
Het zijn vooral Teilhards bespiegelingen over het kwaad en de zonde die niet door de beugel kunnen. Vooral hierom vaardigde Pius XII de veroordeling van het teilhardinisme uit. Teilhard de Chardin zou het morele kwaad hebben gereduceerd tot een noodzakelijk kwaad, een “evolutionair afvalproduct”. De zonde is in zijn ogen de menselijke ervaring van de Veelheid. Veelheid is bij Teilhard een hyperfysische term voor de dynamische toestand waarin het evolutieproces nu eenmaal noodzakelijkerwijs verkeert. Het doel van de evolutie is het Punt Omega, een toestand waarin de Schepping door het proces van verinnerlijking volledig met de Schepper is verenigd. Maar zolang die ultieme Eenheid niet is bereikt is er Veelheid. Het katholiek leergezag vond dit in strijd met de Openbaring. Zonde is het gevolg van het vrijwillig ingaan tegen Gods geboden, en geen evolutionaire toestand van de gehele Kosmos na de noögenese, zoals Teilhard de Chardin leerde.
Op 24 juli 2009 gaf paus Benedictus XVI in een preek in Aosta voedsel aan het idee dat het leergezag misschien wel tot een rehabilitatie van Teilhard de Chardin zou overgaan. Hij nam gedachten over die rechtstreeks ontleend zijn aan Teilhards meditatie over de kosmos als hostie: Dit is ook het grote visioen van Teilhard de Chardin: op het eind zullen wij een waarlijk kosmische liturgie beleven waarin de kosmos een levende hostie wordt, aldus de paus in 2009.[2]. Speculaties over een op handen zijnde rehabilitatie in diverse Italiaanse kranten werden door het Vaticaan afgedaan: Teilhard was niet heterodox en er was dan ook geen reden voor ‘rehabilitatie’. Dat mocht verbazen na de doceer- en publicatieverboden waar Teilhard mee te kampen had. Zelf mocht hij het volgens hem veel belangrijkere genoegen smaken dat zijn vrome wens wél in vervulling ging: sterven op Paaszondag (1955).
Wikipedia/bewerkt VK
Waarschuwing betreffende de geschriften van pater Teilhard de Chardin, van de Heilige Congregatie van het Heilig Officie (nu: de Congregatie van de Geloofsleer)
Op 30 juni 1962 vaardigde het Heilig Officie een monitum (waarschuwing) uit met betrekking tot de geschriften van pater Teilhard de Chardin. Naar aanleiding van een brief van Kardinaal-Staatssecretaris Casaroli aan de decaan va het ‘Institut Catholique’ in Parijs bij gelegenehdi van de honderste geboortedag van Teilhard de Chardin, namens paus Johannes Paulus II, herhaalde de Heilige Stoel in 1981 deze waarschuwing tegen geruchten in dat deze waarschuwing niet langer van toepassing was. Hieronder volgt de tekst van zowel de monitum als de brief van kardinaal Casaroli, als de verklaring van 1981.
Vermaning van het Heilig Officie, 1962.
Verschillende werken van pater Pierre Teilhard de Chardin, waarvan sommige postuum werden gepubliceerd, worden bewerkt en hebben nogal wat succes.
Los van een oordeel over de punten die de positieve wetenschappen betreffen, is het voldoende duidelijk dat de hierboven genoemde werken overvloeien van zulke dubbelzinnigheden en zelfs ernstige fouten, alsof ze de katholieke leer beledigen.
Om deze reden roepen de meest vooraanstaande en meest gerespecteerde Vaders van het Heilig Officie alle bisschoppen evenals de oversten van religieuze instituten, rectoren van seminaries en presidenten van universiteiten, effectief de geesten te beschermen, in het bijzonder van de jeugd, tegen de gevaren die het werk van pater Teilhard de Chardin en zijn volgelingen naar voren brengen.
Gezien in Rome, van het paleis van het Heilig Officie, op de dertigste dag van juni 1962.
Sebastian Masala, Notaris
Bron: https://www.ewtn.com/library/CURIA/CDFTEILH.HTM
Brief van Kardinaal Casaroli aan de rector van de Katholieke Instituut van Parijs, Mgr. Poupard, bij gelegenheid van de honderdste geboortedag van Teilhard de Chardin. 10 juni 1981.
Monseigneur,
De internationale wetenschappelijke gemeenschap en, meer in het algemeen, de hele intellectuele wereld bereidt zich voor om de honderdste geboortedag van de pater Teilhard de Chardin te vieren. De verbazingwekkende resonantie van zijn onderzoek, evenals de schittering van zijn persoonlijkheid en de rijkdom van zijn denken, hebben onze tijd diep gemarkeerd.
In hem gaan een krachtige poëtische intuïtie van de natuur diepe waarde, een scherpe waarneming van de dynamiek van de schepping, en een brede visie op de wording van de wereld samen met een onbetwistbare religieuze ijver.
Op dezelfde manier is zijn niet aflatende wil om de dialoog met de wetenschap van zijn tijd aan te gaan en zijn stoutmoedige optimisme over de evolutie van de wereld hebben hem intuïties gegeven – door de rijke verscheidenheid van zijn woorden en de magie van zijn beelden – een aanzienlijke invloed gegeven.
Volledig gekeerd naar de toekomst zal deze synthese, vaak lyrisch en geanimeerd met passie voor de universele, helpen om de hoop bij diegenen die vervallen zijn door twijfels te herstellen. Tegelijkertijd doen de complexiteit van de problemen die hij analyseerde en de verscheidenheid van benaderingen die hij aannam moeilijkheden rijzen die begrijpelijkerwijs oproepen tot kritische en serene studie – op wetenschappelijk, filosofisch en theologisch terrein – van zijn buitengewone werk.
Er kan geen twijfel over bestaan dat de viering van zijn 100ste geboortedag – aan het ‘Institut Catholique’ van Parijs, het Museum voor Natuurlijke Historie, bij de UNESCO en in de ‘Notre-Dame’ van Parijs – vanuit dit gezichtspunt een gelegenheid zou zijn om voor een stimulerende confrontatie door een juist methodologisch onderscheid van de terreinen ten bate van een rigoureuze epistemologische studie.
Wat onze tijd ongetwijfeld zal herinneren, voorbij de moeilijkheden van de conceptie en gebreken van uitdrukking in deze gedurfde poging om een synthese te bereiken, is het getuigenis van het coherente leven van een man die in het diepst van zijn wezen door Christus gegrepen was, en die er zorg voor had zowel het geloof als de rede te eren, en daarbij vooruitlopend op de oproep antwoordde van Johannes Paulus II: “Wees niet bang, open wijd voor Christus de deuren van de immense domeinen van cultuur, beschaving en vooruitgang.
Ik ben blij, Monseigneur, om deze boodschap namens de Heilige Vader aan u door te geven en aan alle deelnemers van de conferentie die u voorzit aan het ‘Institut Catholique’ in Parijs ter ere van pater Teilhard de Chardin en ik verzeker u van mijn trouwe toewijding.
Agostino kardinaal Casaroli “(L’Osservatore Romano, 10 juni 1981)
Communiqué van de Persdienst van de Heilige Stoel (in de Engelse editie van L’Osservatore Romano, 20 juli 1981)
De brief van de kardinaal-staatssecretaris (Casaroli) aan Zijne Excellentie Mons. Poupard ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de geboorte van pater Teilhard de Chardin is in een bepaald deel van de pers uitgelegd als een herziening van eerdere door de Heilige Stoel ingenomen standpunten met betrekking tot deze auteur, en in het bijzonder van de monitum van het Heilig Officie van 30 juni 1962, waarin erop gewezen werd dat het werk van de auteur onduidelijkheden en ernstige leerstellige fouten bevat.
De vraag is gesteld of een dergelijke interpretatie gegrond is.
Na raadpleging van de kardinaal-staatssecretaris en de kardinaal prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer, die in opdracht van de Heilige Vader, naar behoren vooraf geraadpleegd waren over de brief in kwestie, zijn we in de positie om negatief te antwoorden. Verre van een herziening van de voorafgaande standpunten van de Heilige Stoel drukt de brief van kardinaal Casaroli een voorbehoud uit in verschillende passages – en deze voorbehouden zijn door bepaalde krantenverzwegen – voorbehouden die juist verwijzen naar het oordeel in de Monitum van juni 1962, ook al wordt dit document niet expliciet vermeld
Bron: https://www.ewtn.com/library/CURIA/CDFTEILH.HTM
Homilie van paus Benedictus tijdens de Vespers in de kathedraal van Aosta
Pau Benedictus leidt het vespergebed in de kathedraal van Aosta, July 24, 2009.
Ik zou in deze korte homilie enkele woorden willen zeggen over het gebed waarmee deze Vespers eindigen; want het lijkt me dat in dit gebed de passage uit de Brief aan de Romeinen die zojuist gelezen werd, als gebed geïnterpreteerd en getransformeerd wordt.
Het gebed bestaat uit twee delen: een adressering – een geadresseerde, om zo te zeggen – en vervolgens het gebed dat uit twee vragen bestaat.
Afsluitend gebed van de Vespers van vrijdag van de vierde week, waarnaar de Paus verwijst: “Almachtige en barmhartige God, Gij hebt gewild dat Christus, uw Zoon, zou lijden voor het heil van de wereld. Wij bidden U: wek in uw volk het verlangen zich aan U als een levende offergave aan te bieden om geheel vervuld te worden van uw liefde. Door onze Heer
(Uit: Getijdenboek)
Nr. 9.: Dat is precies de inhoud van het eerste deel van het gebed dat volgt: “Maak dat Uw Kerk zich aan U geeft als een levende en heilige offergave”. Deze vraag die tot God gericht is, richt zich ook tot ons. Het is een verwijzing naar twee teksten uit de brief aan de Romeinen 1 In het eerste zegt Sint Paulus dat we levende offergave moeten worden. Wijzelf, met heel ons wezen, wij moeten aanbidding, offer zijn, onze wereld teruggeven aan God en zo de wereld transformeren. Het tweede is wat Paulus beschrijft over het priesterlijke apostolaat 2 De functie van het priesterschap is de wereld te wijden opdat zij een levende hostie zou worden, opdat de wereld liturgie zou worden: moge de liturgie niet iets zijn naast de werkelijkheid die de wereld is, maar moge de wereld zelf een levende hostie, liturgie worden. En dan het grote visioen dat ook Teilhard de Chardin had: aan het einde zullen we een ware kosmische liturgie hebben, waarin de kosmos tot levende hostie geworden is. En bidden wij de Heer opdat Hij ons zou helpen in die zin priester te zijn om te helpen aan de omvorming van de wereld door God te aanbidden, te beginnen met onszelf. Moge ons leven over God spreken, moge ons leven werkelijk liturgie zijn, verkondiging van God, deur waarlangs de verre God de nabije God wordt, werkelijk een gave van onszelf aan God.
Tijdens vakantieperiode in het Aostadal, 24 juli 2009.
Bron: http://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index.php?mi=600&doc=3067&id=0
Encycliek van paus Franciscus ‘Laudato Si’, ‘Wees geprezen’ – over de zorg voor het gemeenschappelijke huis.
Hoofdstuk II: Het evangelie van de Schepping,
III Het Mysterie van het heelal
§ 83: “Het einddoel van de gang van het heelal ligt in de volheid van God, die reeds door Christus is bereikt, spil van de universele rijping.” Voetnoot: “In dit perspectief dient men de bijdrage van p. Teilhard de Chardin te zien”.
Bron: http://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index.php?mi=600&doc=5000&id=10199
Info: Stichting Teilhard de Chardin (Nederland).
- Biofides staat niet in voor de theologische en wetenschappelijke accuraatheid van de informatie op deze website van deze stichting
Laatste aanpassing: 8 december 2015
